Ngày Dân số Thế giới là một sự kiện thường niên diễn ra vào ngày 11/7 hằng năm, nhằm nâng cao nhận thức của toàn thế giới về các vấn đề dân số toàn cầu. Đây cũng là dịp để nhân loại tự hào về những thành tựu trong lĩnh vực dân số, chăm sóc sức khỏe, bình đẳng giới, bảo vệ môi trường, cải thiện đời sống, nâng cao chất lượng dân số và tuổi thọ của người dân, góp phần phát triển bền vững. Sự kiện được khởi xướng vào năm 1989 bởi Chương trình Phát triển Liên Hợp quốc (UNDP), sau khi dân số thế giới đạt mốc 5 tỷ người vào ngày 11/7/1987. Ngày này là cơ hội để các quốc gia đánh giá, thúc đẩy những chính sách dân số hiệu quả, đảm bảo quyền sinh sản và chất lượng cuộc sống cho mọi người dân, đặc biệt là phụ nữ và thanh thiếu niên.
Vào năm 1994, tại Cairo, Hội nghị Quốc tế về Dân số và Phát triển (ICPD) đã ghi dấu bước ngoặt quan trọng khi 179 quốc gia, trong đó có Việt Nam, cùng thống nhất chương trình hành động với tầm nhìn sâu rộng. Các quốc gia khẳng định rằng con người phải được đặt vào vị trí trung tâm trong mọi chính sách dân số và phát triển, đồng thời nhấn mạnh mối liên hệ chặt chẽ giữa dân số và phát triển bền vững. Việc lồng ghép đầy đủ các yếu tố dân số vào chiến lược phát triển và phân bổ nguồn lực là điều cần thiết nhằm đảm bảo phát triển toàn diện ở mọi cấp độ.
Tại Việt Nam, công tác dân số và kế hoạch hóa gia đình đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Từ năm 2007, nước ta bước vào thời kỳ dân số vàng. Chất lượng dân số được cải thiện rõ rệt: tuổi thọ trung bình tăng nhanh, cao hơn nhiều nước có thu nhập tương đương; suy dinh dưỡng và tử vong mẹ, trẻ em giảm mạnh; tầm vóc, thể lực người dân ngày càng nâng cao. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, giáo dục về dân số và kế hoạch hóa gia đình ngày càng được chú trọng, góp phần nâng cao nhận thức toàn dân.
Cụ thể, tuổi thọ trung bình của người Việt Nam đã tăng từ 40 tuổi (năm 1960) lên 74,7 tuổi (năm 2023), tăng thêm 33,7 năm. Từ năm 1993 đến nay, chiều cao trung bình của thanh niên Việt Nam tăng thêm 6,6 cm, đạt 168,1 cm ở nam và 156,2 cm ở nữ vào năm 2020. Đây là những minh chứng rõ ràng cho sự cải thiện đáng kể về chất lượng dân số.
Tuy nhiên, Việt Nam cũng đang đối mặt với thách thức lớn khi mức sinh có xu hướng giảm dưới mức sinh thay thế và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tới. Tổng tỷ suất sinh năm 2024 chỉ đạt 1,91 con/phụ nữ. Nếu xu hướng này kéo dài, sẽ dẫn đến già hóa dân số, thiếu hụt lao động và tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội. Theo dự báo, đến năm 2039, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng, năm 2042 quy mô dân số trong độ tuổi lao động đạt đỉnh, và sau năm 2054 dân số có thể tăng trưởng âm.
Trước thực trạng đó, Pháp lệnh sửa đổi Điều 10 của Pháp lệnh Dân số, có hiệu lực từ ngày 3/6/2025, đã khẳng định mỗi cá nhân, cặp vợ chồng có quyền quyết định về số con, thời điểm sinh và khoảng cách sinh con, trên cơ sở bình đẳng và phù hợp với điều kiện sống. Quy định này hướng tới việc điều chỉnh mức sinh hợp lý giữa các vùng, ngăn ngừa tình trạng mức sinh giảm quá thấp, bảo đảm phát triển cân đối và bền vững.
Ngày Dân số Thế giới 11/7/2025 là dịp quan trọng để mỗi chúng ta nhìn lại và nhận thức rõ hơn về vai trò thiết yếu của quyền tự quyết trong sinh sản đối với chất lượng cuộc sống, bình đẳng giới và phát triển xã hội. Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ về cơ cấu dân số, việc xây dựng các chính sách linh hoạt, lấy con người làm trung tâm và tôn trọng quyền lựa chọn của mỗi cá nhân là yêu cầu cấp thiết. Hưởng ứng ngày này, mỗi người dân, mỗi cộng đồng hãy cùng chung tay xây dựng một xã hội nơi mọi người đều có quyền tiếp cận thông tin, dịch vụ sức khỏe sinh sản chất lượng, từ đó góp phần tạo dựng một tương lai thịnh vượng và bền vững cho cả đất nước.